- „Aeropiechurzy” w boju!

„Aeropiechurzy” w boju!

1 lipca 2020

[…] 2 sierpnia 1920 roku II batalion, który stanowił rezerwę pułku otrzymał rozkaz wypadu na prawy brzeg Bugu. Batalion dowodzony przez ppor. Bronisława Lubańskiego przewieziony został koleją do Rzewusek. Tam batalion po przekroczeniu polskich linii rozpoczął natarcie na Bindugi. W trakcie walki zginął dowódca batalionu, a po jego śmierci dowództwo przejął ppor. Jan Rybka. W trakcie prowadzonego natarcia batalion napotkał 1 kompanię 62 pp, która do natarcia się nie włączyła. Batalion nacierając zaatakował kolumnę piechoty sowieckiej liczącą kilkuset ludzi, przyparł ją do Bugu i zajął Bindugi. Kilkunastu żołnierzy sowieckich dostało się do niewoli, część utonęła w trakcie ucieczki, a batalion zdobył działo, karabin maszynowy i amunicję. Po zakończeniu akcji powrócił do Platerowa.

[…] 5.VIII pułk wyrusza na Sarnaki kilkoma kolumnami. 2, 3 i 4 baony drogą na Chybów podchodzą pod Sarnaki, zajmują miasto i wzgórza na północ od niego oraz docierają do Chlebczyna, skąd rozpoczyna się atak na Lipno. Jednocześnie 1 baon, który wyruszył rano przez Platerowo, poczym przeszedł przez tor kolejowy zajął Kisielew i stoczył bitwę pod Lipnem. Bitwa ta wskutek przeważających sił nieprzyjacielskich (10 kulomiotów przeciwko 2 uszkodzonym karabinom maszynowym 1 baonu) prowadzona była w warunkach nader ciężkich. Na zachód i północ od Sarnak rozgorzała więc ostra walka, w czasie której bolszewicy wysunęli na Chlebczyn i Sarnaki kilka rzędów tyraliery. Na przeciw pułku aeronautycznego znajdować się musiały 2 brygady nieprzyjacielskie. 8 bateria 15 p.a.p. pod osobistym kierownictwem ppor. Drozdowicza razi celnymi strzałami grupy, posuwające się po drogach na tyłach nieprzyjaciela. Ataki wzbierają na sile. Nieprzyjaciel przesuwa kolejno 3 linie ku Sarnakom. Podczas odpierania ataku na zachód od Sarnak w kierunku toru kolejowego Platerowo – Chlebczyn ginie ppor. Sachs Edward z 4 baonu, pchor. Pągowski z 2 baonu zaginął bez śladu. Pułk aeronautyczny nie miał na lewym skrzydle żadnej łączności, coraz to nowe fale atakującego nieprzyjaciela (piechota i kawaleria) zaczęły go okrążać, zagrażając już baterii por. Drozdowicza, która tym czasem wystrzelała cały niemal zapas amunicji. Pragnąc wyratować pułk od grożącego mu zupełnego osaczenia, dowództwo nakazało odwrót na Ostromenczyn. O 5 wieczór pułk wycofuje się więc pod kulami drogą przez Chybów do Ostromenczyna. Osłonę taborów tworzą wszyscy uzbrojeni szeregowi taborów i dowództwo pułku, połączeni dorywczo w oddziałek. Dowództwo pułku spędza noc w Puczycach.

[…] 9.VIII po południu pułk, będąc bez odpoczynku od czasu opuszczenia Sarnak, zajmuje wskazany odcinek. Dowództwo pułku początkowo w Zbuczynie, potem w Gołaczach. Dowódca 8 baterii 15 p.a.p. melduje, że wskutek ciągłego przenoszenia pułku aeronautycznego z jednej grupy do drugiej bateria jego otrzymała z dywizjonu rozkaz opuszczenia pułku i marszu przez Mińsk Mazowiecki na Stanisławów. Aeropułk pozostaje bez artylerii i bardzo niewystarczająco wyposażony w kulomioty, z których kilka zacięło się i jest nie do użycia. Dowództwo pułku melduje Dowództwu Grupy o tych brakach, prosi o uzupełnienie.

W raporcie skierowanym przez dowództwo 1. pułku aeronautycznego L.180 z dnia 12 sierpnia 1920 roku do Dowództwa Frontu Północno-Wschodniego płk pil. bal. Aleksander Wańkowicz sugerował w związku z ustabilizowaniem linii frontu na linii Wisły i Wieprza, powrót oddziałów 1. pułku aeronautycznego do zadań pierwotnie wykonywanych. „Aeropiechurzy” byli w stanie w ciągu tygodnia powrócić do swej służby, ponieważ tyle czasu potrzebowano na sprowadzenie sprzętu składowanego w Poznaniu i Jabłonnie. Dowództwo 4. Armii w składzie której walczył 1. pułk aeronautyczny przesłało raport płk. A. Wańkowicza pismem z dnia 5 września 1920 roku L. 15808/111 do Oddziału I Naczelnego Dowództwa WP, popierając prośbę o rozwiązanie tego pułku jako jednostki taktyczno-bojowej. 1. pułk aeronautyczny pełnił tym samym służbę piechoty na froncie północnym w okresie od 24 lipca 1920 roku do 15 sierpnia 1920 roku. Za czyny bojowe żołnierze 1. pułku aeronautycznego otrzymali trzy ordery Virtuti Militari i 66 Krzyży Walecznych. W czasie walk poległo 19 oficerów i żołnierzy.

Opracowano na podstawie:

T. Matuszak, Użycie wojsk balonowych w wojnie polsko-sowieckiej 1919-1920. Działania 1. pułku aeronautycznego na Południowym Podlasiu (w tym w Siedlcach), „Szkice Podlaskie” 2000, z. 8, s. 41-52.

T. Matuszak, Sprawozdanie płk. pil. bal. Aleksandra Wańkowicza z użycia 1. Pułku Aeronautycznego w wojnie 1920 roku, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej”, Warszawa 2002, nr 25, s. 262-274.