- Pierwszym Naczelnym Dyrektorem Archiwów Państwowych w powojennej Polsce był pochodzący z Tomaszowa Mazowieckiego Rafał Gerber

Pierwszym Naczelnym Dyrektorem Archiwów Państwowych w powojennej Polsce był pochodzący z Tomaszowa Mazowieckiego Rafał Gerber

5 maja 2020

Rafał Gerber urodził się w 20 września 1909 r. w Ujeździe, w rodzinie zajmującej się tkactwem. Z powodów ekonomicznych jego rodzice postanowili przeprowadzić się do Tomaszowa Mazowieckiego. Rafał Gerber rozpoczął edukację w tomaszowskich szkołach, które kończył z wyróżnieniami. Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości został przyjęty na Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Warszawskiego (1927 r.). W trakcie studiów odkrył szczególne zainteresowanie archiwistyką.

Rozwijając swoje zainteresowania ukończył kurs archiwalny zorganizowany przez Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Niestety wybuch II wojny światowej spowodował, iż Rafał Gerber znalazł się na terenach zajętych w 1939 r. przez ZSRR. W nowej, trudnej rzeczywistości znalazł zatrudnienie w Archiwum Wydziału Finansowego, a później w Archiwum Obwodowym w Równem, jako zastępca dyrektora do spraw naukowych. W 1941 r. rozpoczął pracę w zawodzie archiwisty jako starszy pracownik naukowy w Centralnym Archiwum Państwowym Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej.

Po zakończeniu działań wojennych wrócił w 1947 r. do Polski, gdzie od 1 czerwca podjął pracę w Wydziale Archiwów Państwowych w Warszawie. Początkowo w charakterze urzędnika kontraktowego, a następnie na stanowisku radcy. Jego rzetelna praca doprowadziła do powstania nowego działu służby archiwalnej, jakim były archiwa gospodarcze. W 1951 r. został mianowany na najwyższe stanowisko w państwowej służbie archiwalnej - Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Na stanowisku tym przejawiał szczególną aktywność podejmując wiele inicjatyw dotyczących rozbudowy archiwów państwowych oraz podniesienia rangi i znaczenia zawodu archiwisty. Rafał Gerber kontynuował i rozwijał także swoją działalność naukową.

W 1950 r. uzyskał tytuł doktora nauk historycznych, w 1954 r. tytuł profesora nadzwyczajnego, natomiast w 1972 r. profesora zwyczajnego w zakresie najnowszej historii powszechnej. Za osiągnięcia naukowe został odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 27 listopada 1981 r. w Warszawie, został pochowany na cmentarzu na Powązkach. Mimo, iż Rafał Gerber nie powrócił do Tomaszowa Mazowieckiego to dzięki jego staraniom na mocy stosownych przepisów przystąpiono do organizowania archiwów szczebla powiatowego. Takie archiwum zostało utworzone w Tomaszowie Mazowieckim i rozpoczęło swoją działalność z dniem 15 września 1950 r.