- Jan Marian Czarnecki – kombatant i jego spuścizna archiwalna

Jesteś tutaj: Start / Wystawy on-line / Jan Marian Czarnecki – kombatant i jego spuścizna archiwalna

Jan Marian Czarnecki – kombatant i jego spuścizna archiwalna

• 
• 

17 czerwca 2024

Bohater naszej wystawy urodził się w dniu 22 lipca 1928 r., jako syn Stefana Lecha i Eleonory Antoniny z domu Rychter. Pochodził z rodziny inteligenckiej o tradycjach patriotycznych. Rodzice jego byli współzałożycielami Polskiej Organizacji Wojskowej w Tomaszowie Mazowieckim. Ojciec w okresie międzywojennym zatrudniony był w Urzędzie Wojewódzkim w Łodzi na stanowisku referenta oraz nauczał w tomaszowskich szkołach, natomiast matka była nauczycielką w szkole powszechnej w Tomaszowie Mazowieckim. Już od najmłodszych lat Jan M. Czarnecki mocno angażował się w działalność patriotyczną.

W czasie okupacji niemieckiej doby II wojny światowej (1939-1945), w domu jego rodziców odbywały się pierwsze spotkania konspiracyjne. Jako nieletni w tym czasie urządzał skrytki na radioodbiorniki i spisywał doniesienia radiowe z rozgłośni niemieckich. Po włączeniu tych komórek konspiracyjnych do Związku Walki Zbrojnej, rozpoczęto organizowanie zaopatrzenia dla Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. Zadaniem jakie powierzono Janowi M. Czarneckiemu było tłumaczenie oraz przygotowywanie do powielania dokumentów i rozkazów wojskowych zdobytych przez polski wywiad w sztabie niemieckiego dowództwa „Ober-Ost” w Spale.

Jan M. Czarnecki w marcu 1942 r. wstąpił do Armii Krajowej, gdzie został zaprzysiężony i otrzymał pierwsze zadanie odtworzenia przy współpracy z pracownikami Urzędu Miejskiego zlikwidowanej przez okupanta „wytwórni kenkart”. Pod koniec tego roku został przydzielony przez Romualda Okonia ps. „Żubr” do dyspozycji drużyny dowodzonej przez Jerzego Buchalskiego ps. „Korbacz”. W kwietniu 1944 r. skierowany był na przeszkolenie wojskowe zorganizowane przez Stanisława Karlińskiego ps. „Burza”. Następnie został odkomenderowany w lipcu 1944 r. do koncentrującego się zgrupowania 25 pp Armii Krajowej, gdzie służył w 2 kompanii.

W styczniu 1945 r. wstąpił w szeregi Ruchu Samoobrony Armii Krajowej i Narodu Polskiego przy tomaszowskiej „Grupie Miejskiej”. W czerwcu tegoż roku po licznych aresztowaniach zmienił oddział przenosząc się do Oddziału Partyzanckiego Mariana Kubiaka ps. „Babinicz”. We wrześniu 1945 r. nawiązał kontakt z kpt. Stanisławem Sojczyńskim ps. „Warszyc”, twórcą Konspiracyjnego Wojska Polskiego, po czym został zaprzysiężony i awansowany do stopnia podporucznika. Następnie rozpoczął organizację Konspiracyjnego Wojska Polskiego Batalion „Źródło”. Jan M.  Czarnecki używał pseudonimów: „Orlik”, „Janek”, „Grom” oraz „Pirat”.

W dniu 7 października 1949 r. Jan M. Czarnecki został aresztowany. Za działalność w Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej w czasie okupacji niemieckiej i w powojennym okresie w podziemiu niepodległościowym został skazany wyrokiem Sądu Wojskowego w Łodzi na dożywotnie więzienie. Karę odbywał w więzieniu we Wronkach, gdzie przebywał do 1 czerwca 1956 r. Na mocy ustawy o amnestii z 1956 r. został zwolniony.

Jeszcze jako dziecko uczęszczał do Szkoły Powszechnej nr 4 w Tomaszowie Mazowieckim, zaś szkołę powszechną i pierwsze klasy gimnazjum ukończył na tajnych kompletach już w czasie wojny i okupacji. W 1948 r. uzyskał maturę w tomaszowskim Liceum Pedagogicznym. Po zwolnieniu z więzienia rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim na kierunku historia sztuki. Po ukończeniu studiów zajmował się publicystyką kulturalną i filmową. Rozpoczął współpracę z „Ekranem” i innymi czasopismami filmowymi. Pełnił funkcję krytyka filmowego w tygodniku „Za i Przeciw”. W 1990 r. został współorganizatorem Ogólnokrajowego Związku byłych Żołnierzy Konspiracyjnego Wojska Polskiego oraz organizatorem tomaszowskiego oddziału tegoż związku. W tym samym roku został współorganizatorem oddziału tomaszowskiego Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego, w którym zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego. Jako kombatant otrzymał promocje na stopnie oficerskie: na porucznika w 1993 r., kapitana w 2000 r. i na majora w 2003 r. Był żonaty z Mirosławą z Mazowieckich. Odznaczony został Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Odszedł na wieczną wartę 1 kwietnia 2011 r. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 14 kwietnia na Cmentarzu Rzymskokatolickim w Tomaszowie Mazowieckim przy ul. Smutnej.

Prezentowane na naszej wystawie materiały pochodzą ze spuścizny po jej bohaterze, która w 2017 r. trafiła do zasobu tomaszowskiego Oddziału Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim. Obecnie zespół ten nosi nazwę „Zbiór Jana Czarneckiego”, zaś materiały do archiwum przekazała Pani Mirosława Mazowiecka, małżonka Jana M. Czarneckiego. Spuścizna ta liczy łącznie 38 jednostek archiwalnych, zawierających dokumentację z lat 1897-2006. W zbiorze tym znajduje się wielce zróżnicowany materiał źródłowy, ukazujący Jana M. Czarneckiego zarówno z perspektywy jego życia osobistego, działalności wojskowej oraz funkcjonowania organizacji kombatanckich. Jest również wartościowym materiałem na potrzeby badań genealogicznych rodziny Czarneckich.

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ekspozycją.

Zeszyt do przyrody Jana M. Czarneckiego z kl. III Szkoły Powszechnej nr 4 w Tomaszowie Mazowieckim, okres międzywojenny.

 

Zeszyt do geografii Jana M. Czarneckiego z kl. IV Szkoły Powszechnej nr 4 w Tomaszowie Mazowieckim, okres międzywojenny.

 

Zeszyt do śpiewu Jana M. Czarneckiego z kl. IV Szkoły Powszechnej nr 4 w Tomaszowie Mazowieckim, okres międzywojenny.

 

Świadectwo ukończenia przez Jana M. Czarneckiego Liceum Pedagogicznego w Tomaszowie Mazowieckim, 1948 r.

 

Szkice autorstwa Jana M. Czarneckiego.

 

 

Decyzja o przyznaniu uprawnień kombatanckich Janowi M. Czarneckiemu za lata II wojny światowej, lata konspiracji po 1945 r. i okres pobytu w więzieniu, 1994 r.

 

Kserokopia książeczki inwalidy wojennego Jana M. Czarneckiego.

 

Dyplom nominacyjny Jana M. Czarneckiego na stopień majora Wojska Polskiego, 2003 r.

 

Dyplom Jana M. Czarneckiego za zasługi dla Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego, 1998 r.

 

Jan M. Czarnecki wraz ze współpracownikami w Kaplicy Pamięci Narodowej przy kościele NMP Królowej Polski w Tomaszowie Mazowieckim.

 

Jan M. Czarnecki podczas okolicznościowego przemówienia.

 

Jan M. Czarnecki wśród pocztów sztandarowych organizacji kombatanckich w Tomaszowie Mazowieckim.

 

Fotografia z uroczystości patriotycznych na Cmentarzu Wojennym w Tomaszowie Mazowieckim.

 

Uroczystości przed Grobem Nieznanego Żołnierza przy kościele NMP Królowej Polski w Tomaszowie Mazowieckim.

 

Jan M. Czarnecki wśród kombatantów wchodzących do górnego kościoła NMP Królowej Polski w Tomaszowie Mazowieckim.

Zofia Zielińska