- Konstytucja 3 Maja 1791 r.

Obradujący pod rosyjskim nadzorem Sejm Grodzieński (17 czerwca – 23 listopada 1793 r.), miał na celu między innymi prawne zatwierdzenie II rozbioru Polski – czyli utratę kolejnych ziem na rzecz Rosji i Prus. Zachowując pozory legalności, „reżyser” tego tragicznego sejmowego „spektaklu” – rosyjski poseł Jakob Sievers, poprzez zastraszenie i przekupstwo ostatecznie dopiął swego.

Po przegranej wojnie w obronie Konstytucji 3 Maja 1791 r. i przejściu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do obozu sterowanych przez rosyjską carycę Targowiczan, los Rzeczypospolitej wydawał się być przesądzonym.

Wśród najbardziej rozpoznawanych symboli dawnej Polski, w świadomości potomnych bez wątpienia ważne miejsce zajmują jej siły zbrojne. Husarze, pancerni, lisowczycy, piechota wybraniecka… te nazwy zna każdy miłośnik historii. Jednak armia wielkiego niegdyś państwa, w ostatnich dekadach XVIII wieku miała już zdecydowanie innych wygląd i charakter.

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja 1791 r. było jedną ostatnich – lecz nie ostatnią – próbą ratunku dla Rzeczypospolitej. Próby te w naturalny sposób budziły sprzeciw mocarstw ościennych, oraz tych środowisk w Polsce, które z różnych względów nie były zainteresowane umocnieniem państwa. Z tych powodów rok 1792 przyniósł wojnę.

Wśród materiałów archiwalnych, przechowywanych w zasobie Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim, odnaleźć można wiele interesujących źródeł dotyczących dziejów Piotrkowa. Jednym z nich jest „Księga wpisów na wierność Konstytucji 3 Maja 1791 r.”. Na jej kartach odleźć można wpisy dokonane przez przedstawicieli elity Piotrkowa z końca XVIII wieku.

Sądy trybunalskie to przede wszystkim różnego typu mowy, związane nie tylko z samymi rozprawami, lecz również z procedowaniem kolejnych sesji. W tej części naszej podróży w czasie, niejako podsumowując okres trybunalski, prezentujemy jedną z zachowanych do naszych czasów mów.